hari maga

parisara vinaazaya valakaa, aarþhika haa samaajika vixamaþaa ðurukara, saaðhaaraNa samaajayak apa mavbimata uðaakara gaþa hækkee, 1832 ðii aarambhavuu palaaþ navayee kûþima maayim beðiima ahoosikara, ee venuvata, parisaraaþmaka maayim sahiþa (ikolojikal bavundariis) jana sabhaa namæþi sammuþi ðeezapaalana eekaka pihituvaa gæniimen ya. eya hari maga hevaþ bauððha maðhyama praþipaðaavaya.

2016-08-10

aasayi-bayayi: buðu ðahamata anuva rata paalanaya kiriima (1 kotasa)


jaaþika piriven ðinayeeðii gætaBeeðii 2016 juli 27 ðaa janaaðhipaþi siriseena mahaþaa kiyaa sitiyee buðu ðahamata anuva rata paalanaya karanavaa kiyaaya.  agoosþu 6 ðaa poLonnaruva kiri veheree pævaþi aagamika uþsavayakaðii (ðivayina agoosþu 8, 2016) siriseena mahaþaa nævaþaþ kiyaa sitiyee, þheravaaðii buðu ðahama mee ratee ciraaþ kaalayak pavaþiivaa! yahapaþ samaajayak godanægiimee ekama maga bauððha ðarzanayayi  yanuveni. pitaratavalaða aaðhaaraya labaagena venama ðemaLa ratak saÐahaa vana iilamvaaðaya þurankaranavaa kiyaaða miita pera siriseena mahaþaa kiyaa sitiyeeya. mee ðevana prakaazaya ohuta kala nohæki ðeyak vuvaþ, palaveni prakaazaya anuva kriyaakiriima ðuxkara namuþ ee saÐahaa idakada næþþeema novee. mema keti racanaa væla liviimata maa siþuvee ohuta hoo ohugee ðaruvanta meevaa kiyaviimata idak læbee yayi siþaaya.

ohugee pihiten, æmerikaavee plæænata anuva agamæþivuu, krisþiyaani-maaksvaaðiyekugee puþek vuu ranil vikramasíha mahaþaa kiyannee ohu hoÐinma liccavi rajaðaruvanvaða haÐunana bavaya. kiyum haa kerum aþara paraþaraya kumakða? eheþ ohu krisþiyaani looka ðeezapaalana ságamayaka upasabhaapaþi keneki. lookayee usama vehera lákaavee haðanavaa vagee kaþaa kiyana ohu iktaa givisumata viruððhavana ayata uþþara ðemin iiyee paarlimeenþuveeðii kivvee mahinða haamuðuruvan enavita ee aya sitiyaa nam mee inðiyankaarayaa pannaa ðamanu kiyaa kæægasaNu æþa kiyaaya. ohugee krisþiyaani pasubima nisaa novee nam huðek vaaðayen ðiniimata puLuvanveeya siþaavaþ mevæni baala kaþaa ohugee katin nopaNinu æþa (manoo pubbágamaa ðammaa).  iktaa samaana kalahæki suððan ee kaalayee þeevaþuvala vædata genaa inðiyaanuunta noveeða? ohugee kata donald trampgee kata vageeya kiyaa siþee.

mee vikaara kaþaa asana vita mata maþak ‌vennee batalanða gænavaþ nova ranilgee maamaagee ðharmixta samaajaya gænaya. gætaBee pansala vatee gæsuu katukambiya. saraccanðra-maaðuLuvaavee soobhiþa haamuðuruvanta bayikal ceen valin gæsiimaya. misis bii gen paligaþ anðamaya. bahubuuþa vyavasþhaava 16 varakma sázoðhanaya kara gæniimaya. preemaðaasa kaalayee ðigata harahata siimaava panimin síhala kollan mæruu anðamaya. ussaagena yaama hevaþ maraNa þarjanaya nisaa ven preemaðaasa píkamakata balen yaamata siðuvuu haamuðurunamak mama ðanimi. vena kaaraNaa kesee veþaþ mevæni parimaanayee kriyaa raajapakxa samayee siðu novuu bava apa piLigaþa yuþuya.

lookayee prazNa valata visaÐum buððhaagama anusaarayen soyaagaþa hækiyayi inðiyaavee janaaðhipaþiin ðennekma kivveeya. ee ðennaama bauððhayin noviiya. abðul kalaam haa praþibhaa patil mee ðennaaya. abðul kalaam miyayanavita ohu saþuva iþiriva þibuNee gaanðhi laGa þibuNu ðee vagee iþaa svalpa ðeyak pamaNaya. mee vageema buððhaagama anuva æmerikaava goda gaþa hæki anðama gæna, mulin hipiyeku vagee sita pasuva ðaLayi Laamaagee aazrayata vætiimen pasu bauððha ðarzanaya piLiBaða mahaacaaryavarayek vuu, robart þarman visin penvaaðii þibee (inar revoluuxan: layif, libarti ænd ða parsuyit of riyal hæpinas, 1999).  æmerikan senetar viliyam fulbrayit visin 1966 ðii liyana laða ða æragans of pavar nam poþaða bauððhayeku visin liyanalaða kûþiyak væniya.

bauððha ðarzanaya piLiBaða mahaacaarya dabliv es karuNaaraþna kiyaa sitiyee sanþaanagaþa haa baahira yanuven viplava (inar-avutar revoluuxans) ðekak siðu novii lookayata saamaya saþuta laGaa novana bavaya. 1977 ðii jee aar jayavarðhana venuven rata puraama canða ræsviim valata giya ohu 1978 ðii paarlimeenþu manþriinta ígriisiyen pæyaka kaþaavak ðunneeya. ohu jee aar gee ðharmixta samaajayee nirmaaþûvarayaa viya.  eheþ inpasu kaleka æmerikan þaanaapaþikamaða avasaanavuu pasuva maha bæ´kuvata saara ðharma yana maaþûkaaven kaþaavak ðena vita ohu kalakiriimen haa keenþiyen sitina kenek bava peniigiyeeya (yuu tiyub eka balanna). balaagena yanavita dabliv es haa ee jayaraþnam vilsan yana ugaþun ðennaama jee aar gen rævatuna mahaacaaryavaruya.

xakiir naayik nam islaam (piis tiivii) priicar, bayibalaya, kuraanaya, bhagavaþ giiþaa, ðhammapaðaya yanaaðii oonææma poþak kadapaadamen ðanii. ohu ohugen prazna asana ayava ðamanaya karannee iþaamaþ zuukxama anðamataya. buððhaagamee caþuraarya saþyaya gæna ohu kiyaa sitiyee: 1 ðuka  (2) ðukata heeþuva (þûxNaava) (3)  ðuka næþikiriima (4) ðuka næþikiriimee maga ohu piLigannaa bavaya.  eheþ mehi 3 haa 4 aþara gætumak æþæyi ohu siþayi.  þûxNaava næþi kiriimen ðuka næþikala hækinam, ee saÐahaa magak yoðaa gæniimen karannee þûxNaava yali piLigæniimakæyi ohu kiyayi. meya pissu þarkayak vuvaþ maa ohu gæna saÐahan kalee islaam ðharmaya hæra an hæma ðeema praþikxeepa karana ohu buððhaagamee haraya piLigaþ nisaaya.  ohu bæmiyan buðu piLima vinaaza kiriima anumaþa karannee buðuhaamuðuruvan piLima vanðanaava anumaþa nokala nisaalu!

asooka rajaþumaa gen pasu inðiyaavee buððhaagama pirihiiyaama nisaa ðazaraaja ðharmaya anuva ratak paalanaya kiriimeeðii æþivana ðuxkaraþaa sihiyata nægee. vessanþara rajek hoo siri sághaboo rajek, ðiyaseena kumaarayek saÐahaa idak nuuþana lookayee þibeeða? uðaaharaNayak vazayen, 1931 sita lákaavee ðeezapaalanayee yeðuNa manþriinlaagen kii ðenek aváka puðgalayin vazayen haÐunaagaþa hækiða?

ðæn lákaavee þibennee kosol rajaþumaagee siina ðaasæya sæbææ vuna kaalayak, samaajayak nisaa ee kaalayee ðharmixta samaajaya vihiLuvak, pussak vunaa vagee ðæn kaalayee yahapaalana kaþaava miriGuvak viya nohækiða? yam prakaaza kiriima iþaamaþ hoÐa ceeþanaavenma kalaþ, eevaa kriyaavata nagannata hækiyaavak þibeeða? esee  nam praayoogikava gaþahæki piyavara kavareeða?

canðrasiri vijayavikrama
agoosþu 10, 2016

2016-08-09

vaasuðeeva raþu sahooðarayaata moLee pææðiima


1935 sitama þatamaa, 1964 ðii caatuvata hoo mal vattiyak gena ðaLaðaa maaLigaavata yana kalma síhala bauððha sáskûþiya noþeeruNa en em kolvin leslilaa aþahæraðaa kælææ paareema  giya vaasuta ðæn 2016 ðii moLee pææðiima saþutata karuNaki. maaksvaaðaya oLuvee oþaagena æs kaNavuu ayagen þaamaþ iþiriva innee kotin haa niðaagannaa vikramabaahu pamaNaya. haamuðuruvarungee sivuren aðinnata pavaa satanata yana koti ðheenuvakava samiipava aazraya kalaþ,  rata kædiimee balu vyaapaaraya þeerii, ðæn iita patahæniva sitina vaasu, baahu vagee kænadaavata pænagannata bærivuu horek nova avákavama maaksvaaðaya hariyayi siþuu keneki.

samaajavaaðii janaþaa peramuNee  sammeelanayeeðii (nivs farst sirasa tiivii agoosþu 4, 2016) þaamaþ lenin-staalin anðhayek‌vii sitina bava penena kollek æsuu prazNayakata piLiþuru ðemin vaasu kiyaa hitiyee, vamee pakxa ekaþuva anumaþa karannee,

(1)  eekiiya raajyayak þula,
(2) pedaral vaaðayakin þorava,
(3) janaþaavata balaya vimaðhyagaþa karana vyavasþhaavak bavaya.

meya eekaabaððha vipakxayee innaa dalas alahapperuma væni pedaral kaarayingeeða æs aravana prakaazayak vanneeya. meya mahinða raajapakxa mahaþaagee avasþhaavaaðii laabaala maþayataða ellavana paharaki. iita heeþuva ohu, ðayaan jayaþilaka anuva yamin 13 ee baðaagaþ keneku vana nisaaya. 13 ee yanu pedaral iNimaGa bava vineezvaran (samaharu ðæn kiyannee pigneezvaran kiyaaya) mahinða raajapakxata pennaa ðunneeya. 1935 gavarmant of indiyaa panaþata anuva inðiyaavee æþivuu jaaþivaaðii ðeezapaalanaya lákaavata gena eema, 1987 ðii 13 vana sázoðhanaya maGin siðuviya. mee maGin inðiyaavee pedaral kramayataþ vadaa ðaruNu pedaral kramayak lákaavee atavaa æþa. pissu ballek men vigneezvaran burannee iðiriyee ratee siðuvana vinaazayata sájçaa ðemin noveeða? tæmilnaadvala men vaþura yuððha iilam maayima vateetama rataþula hatagannaa vita hora síhala ðeezapaalaka ræLa kohee sitiiviða?

kotinma kiyanavaa nam 13 ee uGula magin lákaavee næGenahira paLaaþee aiþihaasika ðemaLa nija bhuumiyak þibenavaa kiyaa jee aar jayavarðhana visin piLi aragena æþa. mee nisaa mee 13 ee þibenaþaak monaþaram eekiiya-eekiiya kiyaa ðeezapaalaka vácaakaruvan kææ gæsuvaþ venama ðemaLa ratak haðaagæniimata niiþiyenma labaaðii æþi paara væsennee næþa. ixet huseen væni pedaral maþa þibuu ayek pavaa ðæn kiyannee lákaava eekiiya ratak vazayen sitiimata, 13 ee ivaþkara ðæmiya yuþuya kiyaaya.

þamangee passen ena palaaþ sabhaakaarayin nisaa 13 ee gæna keLin kaþaakarannata raajapakxa kotasa kæmaþi novanu æþa. ohu hæmaðaama kara æþþee mee vagee sellammaya. namuþ ohuta nævaþa síhala bauððha canða avazyanam ohu visin mee 13 ee næþikiriimata praþijçaavak ðiya yuþuya.  palaaþ sabhaa horu venuvata ohu kala yuþu praaðeeziiya sabhaa valata balaya yævena kramayak sæðiimaya. meya jana sabhaa sákalpaya yataþeeða vadaaþa hoÐin kiriimata hækiya.

prabhaakaran elova giya vahaama rata gæna sæbææ aaðarayak haa ðura ðaknaa nuvaNak þibuNaa nam  raajapakxa mahaþaa visin kalayuþuva þibuNee janaaðhipaþi aajçaavak maGin 13 ee ahoosikara, jana sabhaa kramaya yataþee balaya janaþaavata maarukiriimata piyavara gæniimaya. ðemaLa janayaa kaÐuLu salamin ohuta kivvee maharajaa kiyaaya.  eheþ rajek men kalayuþuva þibuu evæni ðeyak ohuta kiyalaa ðennavaþ kenek ohu laGa sitiyee næþa. ohu vataa sitiyee nuugaþ aaþmaarþhakaami nææyin pirisak haa kaLu suððan kotasak ya. goothaabhaya þanivii sitiyeeya. inpasuva ðevæni varata ohu kalee vigneezvarangee aþata kaduva ðiimaya.

aða ratee æþi vyasanaya mee mooda vædavala praþipalaya. vaasugee kaþaava iþaa aganaa vannee mee pasubima yataþeeya. ðæn tiien‌ee eka allaa gena innaa beðumvaaðii naayakayin kiyana aþalossata misa ðemaLa janayaata pedaral hoo iilam hoo pissuvak næþa. ðakuNee síhala janayaata nam 13 ee vahakaÐuru væniya. eekaabaððha vipakxaya mee 13 ee mara uGula gæna nihaDaya. meya uGurata horaa beeþ gannata haðanavaa vageeya. mahajanayaa rævatee yayi siþiima þunvana canða moodakama vanu æþa.

mahajanayaata balaya maaruvana, beðumvaaðayata ida æhirena, bhaaxaava hoo jaaþiya anuva nova ratee bhuugooliiya saaðhaka anuva æþikala maayim sahiþa jana sabhaa kramayak piLiBaðava sáhiðiyaa komsamataþ, raajapakxa hitapu janaaðhipaþivarayaataþ karuNu iðiripaþ kalaþ bæsil raajapakxa haa laliþ viiraþúga yana ðennaa eyata akul heluveeya. mee ðennaagee væraðivalata ðæn vanði gevannee hitapu janaaðhipaþi haa ratee janaþaavaya.

canðrasiri vijayavikrama

agoosþu 9, 2016

2016-08-07

iþihaasajça mayikal robatsta anaagaarika ðharmapaalaþumaa muNagæsiima


dilaan pereeraa, raajiþa seenaaraþna væni pedaral ðeezapaalana horunða, jehaan pereeraa, gaaminii viyangoda, ðharmasiri baNdaaranaayaka væni enjiioo kaakkanða samaGa sasaÐana vita, ðænata oostreeliyaavee jiivaþ‌vana, þuppahiyaa nam veb adaviya ayiþi, gaallee sænt æloosiyas viðuhalee igenagaþ,  mayikal robats ovunta venas væðagaþ puðgalayeki. krisþiyaani pasubimak æþi ohu ðakxa puðgalayeki. lákaavee niðahas aðhyaapanayen uparima praþipala labaagaþ bar‌gar jaaþikayeki. ohu, ðæn ðæn pigneezvaran kiyaaða hæÐinvena, vigneezvaranta vadaa venas ayeki. þama puþaalaa ðennaatama síhala gææNunða kasaaÐabanðavaa gaþ (lav iis blayind?) vigneezvaran ðæn prabhaakarangee avaþaaraya vii sitii. deeli mirar paþ‌þarayata (2016 juuli 28 ðina) vigneezvaran kiyaa sitiyee lákaavee ðemaLa jana sáhaarayak siðuvenavaa yayi ohu palaaþ sabhaava harahaa genaa yoojanaava sampuurNa saþya kaþaavak bavaya!

kola, nil haa raþu yana lákaavee ðeezapaalaka horu ræLa ratee síhala bauððha jaaþiyata, hariyata samahara pirimi hiþa hoÐa gææNunta saLakana aakaarayata vagee salakamin sitiyaðii, ee bava amaþakakara hoo yati mudi gasaa, síhala bauððha anþavaaðayak gæna liyana pirisak sitii. mayikalða mee pirisa aþarin keneki. meya næþikirimata kalayuþu eka ðeyak vazayen jaaþika giiya ðemaLen gaayanaa kalayuþuyayi satanak ohu gena giyeeya. eheþ misis canðrikaa hoo roosi seenaanaayaka hoo men lákaavee síhala bauððha paðanama sunu visunu karannata mayikal yoojanaa kalee næþa yanna magee vætahiimaya.

ee venuvata miita pera ðayaan jayaþilakagee siðuvunaa vaagee venasak ðæn mayikalgee siðuvii æþa.  mee venasa nam síhala anþavaaðaya vageema ðemaLa anþavaaðayakða lákaavee þibeeyayi ohu visin piLigæniimaya. kænadaavee vasana diibiies jeyaraaj mee anþavaaðiin ðekotasa lesa ðæk‌vuuyee síhala bauððha anþavaaðiin haa prabhaakaranvaaðiin ya.  mayikalgee venasa nam ugaþ ðemaLa aya aþaraða mevæni ðemaLa anþavaaðiin sitinaa bavata iGiyak kiriimaya. meya ohu ðakvannee tæmilnas yanuveni.

æmerikan þaanaapaþiva siti robat bleek hoo lákaavee koLaBa kaLu suððan kiyana anðamata maðhyasþha ðemaLa aya kiyaa kotasak lákaavee næþibava vigneezvarangen oppuviya.  mema kaaraNaya mayikalta vætahii þibennee 1957 raamanaaðan hool ekee sitina kaalayee sita ohu ðæna siti, ðæn landanvala jiivaþ‌vana robat perimpanaayagam namæþi ugaþaa, 2009 prabhaakarangee paraajayen pasuva ðæn hæsirena aakaaraya nisaaya. lookayee sææma ðemaLa jaaþikayekma vaagee (lakxman kaðiragamaar haa jeyaraaj farnændupullee hæruNuvita?) ee kaalayee prabhaakaran labaagaþ yuðha jayagrahana gæna rahasinvaþ saþutuvuuvaa noveeðæyi mayikalta ðæn siþee (kalambu teligraaf agoosþu 3, 2016).

iita pera mee ðemaLa anþavaaðaya gæna mayikalgee ðææsa paaðaa æþþee landan vala vasana jeen rasal ya. vellaala novana raajan huul visin liyu ðemaLa ðuka piLiBaða iþihaasa poþeeða síhala væraði gænama misa, ðemaLa anþavaaðaya gæna liyaa næþi eka gæna mayikal (kalambu teligraaf- apriyel 28, 2016) penvaa ðennee (donamoor kaalayee jaaþivaaðii ðeezapaalanaya gæna aacaarya upaaðhi nibanðhanayak liyuu) jeen rasal visin ðemaLa anþavaaðaya gæna ohuta landan sita iimeel ekak evuvaata pasuvaya. ðemaLa anþavaaðiin rata ðekata kadannata haðanneeða, ðemaLa suLu jaaþiyaþ, ðemaLa mæjooritisam nyaaya anuvama yana nisaayayi mayikalta ðæn eeþþugos æþa.

mehiðii mayikal karaNa varaðak nam  rata kædiimee vyaapaaraya ðemaLa janayaagee uvamanaavak nova þamantaþ þænak labaagæniima piNisa naayakayin yayi penii innaa aþalossakagee vædak yannaya. ponnambalamta, celvanaayagamtaða, ðemaLa dii æs seenaanaayaka, ðemaLa baNdaaranaayaka kenek‌viimata þibuu aazaavaya. meya ðemaLa abhilaaxayak (æspireexan) novee. suððangee kaalayee læbii þibuu varapraasaaða næþivayaamee ðuka nisaa ahísaka ðemaLa janayaa vinaaza mukhayata æðagenayaamaya. oostreeliyaavee sitina ðosþara noyel nadeesan mee bava kalambu teligraaf ekata liyuu (agoosþu 4, 2016) lipiyakin penvaa ðeyi. ohuta anuva ponnambalam raamanaaðan 1927 ðii sarva jana canða balaya pahaþ kulavala ðemaLa janayaata yanavaata viruððhaviya.

mema lipiyen maa pennaaðiimata haðannee síhala anþavaaðayak gæna þaamaþ mayikalgee hiþee æþi aðahas væraði maþa bavaya. ohugee bar‌gar-krisþiyaani pasubima nisaa haa ohugee aðhyaapanaya visin ohuva yuroopiiya kaLu suððek kara æþi nisaa ohuta ðharmapaala vixan (ðarzanaya) ekee haraya þeerum gæniimata æþi maanasika nohækiyaavaya. poopva ðakinavita hoo madu palliya ðakinavita magee hiþee kisima hæGiimak æþi novanavaa vagee, þisaa væva hoo ruvanvæli mahasææya ðakinavita, jaaþyaaNuraagaya nisaa magee æGee men, mayikalgee æGa kiLipolaa hirigadu pipennee næþa. mayikalgee siigiriya gaallee lanðeesi balakotuva viya yuþuya. ohu ohutama þuppahiyaa kiyaagannee mee nisaaya. lákaavee ee vacanaya nigrahayak vazayen yoðannee bar‌gar janayaata nova sákara síhala kaLu suððantaya. ðharmapaalaþumaa parasuððan haa kaLu suððan yana vacana ðekama bhaaviþaa kaleeya.

ðemaLa anþavaaðayak þibena bava piLigaþ‌þaþ kalambu teligraaf veb adaviyata (2016 juuli 29) liyamin mayikal kiyaa sitinnee síhala anþavaaðayak lákaava gilagannaa bavaya. rata ðemaLa haa muslim aaðii an ayataþ ayiþiya yana maþaya-ðarzanaya  venuvata muLu ratama síhalayaagee rataya kiyana maþaya (ayidiyaloji) kriyaa kerena bavaya. beðaagena kanavaa venuvata muLu keek gediyama þaniyen kanna yanavaa kiyaaya. yuroopiiya-æmerikan cinþana kramayata anuva miita kiyannee mæjooritisam yanuveni. mee nisaa meya næþi kiriimata jaaþika giiya, síhalen, ðemaLen, síhala paða-ðemaLa paða kalavam karamin aaðii vazayen paasælvala, uþsavavala yoðaagannata viðhi ohu nirðeeza karayi!

mayikalta vagee upaaðhi næþaþ, ígriisi kaþaa kalaþ, lákaavee ee levalvaþ paas karagannata bærivuu misis canðrikaa, roosi seenaanaayakalaa kiyanneeþ mee kaþaavamaya. meya kaLu suððangee kaþaavaya. saampalayak vazayen gaþ‌vita, jehaan pereeraa, ðharmasiri baNdaaranaayaka, jayaðeeva uyangoda, nirmaal ðeevasiri, gaaminii viyangoda væni enjiioo kaakkan, jeeviipi kaarayin, upul sannasgala, raajiþa seenaaraþna, dilaan pereeraa, div guNaseekara, þissa viþaarana væni aya maþuranneeða mee kaþaavamaya. en em-kolvin-leslilaata 1935 sita 1964 vanaþuruma moLee nopææðunaa vagee ðæn 2016 ðii vaasuðeevata nam moLee pææðii æþa. samaajavaaðii janaþaa peramuNeeðii ohu kiyaa sitiyee eekiiya raajyayak þula, pedaralvaaðayakin þorava, mahajanayaata balaya vimaðhyagaþa karana kramayak saÐahaa eekaabaððha vipakxaya kriyaakarana bavaya (nivs frst sirasa tii vii, agoosþu 4, 2016). mee anuva 13-ee ekata idak næþa.

mayikal kiyana anðamata síhalayin suLu jaaþiin paagaa ðamaa þibeeða? vigneezvaran lákaavee ðemaLa jana sáhaarayak (tæmil jenosayid) kiyanneeþ mee anuvama noveeða? mee síhala anþavaaðii maþayee mul biijaya /aarambhaya mayikal nam iþihaasakaarayaa visin soyaagena æþa. eya nam 1912 ðii ígriisiyen liyuu lipiyaka ðharmapaalaþumaa visin api síhalayin (vii síhaliis) yayi saÐahan kara þibiimaya! meya hariyata síhala ratee iþihaasaya hoo bhuugoolaya noðaþ þaruNa baNdaaranaayaka égalanþayee sita pæmiNa lákaava pedaral karannata kala yoojanaava baðaagena ðæn innaa pedaral kaarayin kæægasanavaa vageeya. ehemaþ næþnam  kolooniyal sekatriva siti hiyu kleehoongee 1799 minit ekee vaakyayak allaa gena næGenahira palaaþee ðemaLa nijabimak þibenavaa kiima væniya. þama maþaya uðesaa piðuru gahaka vuvaþ ellennata suuðaanam viimaya.  síhala mæjooritisam nam maaraanþika sákalpayee aarambhaya ðharmapaalaþumaagen pitata lissaa pænna mee vacana ðeka yayi mayikal kiyayi.

1505 pûþugiisiin eemee sita 1948 ðakvaama mee ratee síhala bauððhayinta samaajayiiya haa bhuumiiya vazayen muhuna ðiimata siðuvuu jana sáhaara, mar‌ðhana, ghaaþana, vyasana, aLuþ niiþi panavaa kala asaaðhaaraNakam, hirihæra, venaskam, ivaþ kiriimak 1948n pasu siðuvunaaða yana kaaraNayata uþþarayak noðii ðharmapaala cariþaya namæþi muvahamata ðæn 2016 ðiiþ bætaðiima mayikal væni kenekuta gælapeeða? jii sii mendislaa, ee jee vilsanlaa liyuu suðupaata nohoþ kaLusuðu lákaa iþihaasaya ðesa apa nævaþa hærii bæliya yuþu niveeða? lákaaven pita sita hoo meya liviima apagee yuþukamaya kiyaa mama siþami.

zrii paaða kanða nisaa novee nam ee vanaanþaraða koopi-þee vagaavata eLikara, mahavæli, kalaNi, kaLu haa valavee gáGaa siÐiiyannata ida þibuNi. pissu ballanvagee kaÐu kapaa kælææ eLikiriimee vipaaka vætahii pasu kaleka ee gæna niiþiyak pænavuvaþ zriipaaðaya nisaa novee nam niiþiya enavita vinaazaya hamaaravii þibennata ida þibuNi. éganþayee suððanta salli hoyaagannata magak lesa kala þee vagaavee raGaya keseeða kivvoþ lákaavee minissu bivvee brookan oreenj pekoo nova, þee pæktariyee bima aþugaa ekaþukala tii dast bava ðannaa síhalayin innavaaða?

1815 vee rata allaa gæniimen pasu 1848 kærællata pasu lákaavee buððhaagama vædikaalayak nogos næþivii yanavaa yayi jeems ða alvis (baNdaaranaayaka-obeeseekara pavulvalata ayaþ) 1860 gaNan vala kiyaa sitiyeeya. pansala haa gæmiyaa aþara æþi bæÐiima vinaaza kalayuþuya yanna nooþgee sitama ígriisi aaNdukaarayin ðæruu maþaya viya. udarata mahaanaayakalaa ígriisi ruukada ðekak viya. mesee næþivenavaa yayi kiyuu buððhaagama 1873 panaðuraa mahaa vaaðayaþ samaGa yali næga sitiyeeya. æmerikan kar‌nal oolkot, lookayee praþhama suðu bauððhayaa, pahaþarata veraLabada haamuðuruvarunta uðav kaleeya. 1820 þaram aþiiþayeeðii yaapanayata haa madakalapuvata æmerikan mixanaariin genagiya ígriisi aðhyaapanaya síhala bauððhayaata læbuNee 1880 ta pasuvaya. yaapanen ígriisi kaþaakaraNa lipikaruvan, aruNaacalamlaa aavee ee nisaa misa ðemaLa moLee loku nisaa novee.

1880 gaNanvala sita æmerikaavee vahal himiyan erata kapu vaþuvala kaLu gææNungee anþappura ðamaagena sitiyaa vagee  suððanta bælamehevara kala síhalayin ða þamangee kudaa rabar, pol vaþuvala hora gææNu ðusim gaNan þabaagena joliyen kaalaya gevveeya. ovunta oonææ iþihaasayak, sáskûþiyak næþa. sarva jana canða balaya ðenavaata pakxavuu ekama ðeezapaalana naayakayaavuuyee ee ii guNasíha pamaNaya. esee vunaþ 1931 manþraNa sabhaa canðayata iðiripaþ‌vuu síhala valavkaarayin hæma ðenaama aravagee anþappura kaarayin misa ratata jaaþiyata aalayak æþi aya noviiya.

mema valavkaarayingee þavaþ prabheeðayak‌vuuyee arakku reenða haa rajayee konþraaþ magin ðhanava‌þ‌vuu aya þamangee lamayin pitarata yavaa ugannavaagena, suððangen katu suuppukiriimata illuu kotasaya. ugaþ haa nuugaþ suððanta passen hitiyee bar‌gar janayaaya. iita passen sita aaNduvee rakxaa illaa æDuvee 1919 vanavita jaaþika ságamayak atavaagaþ kaLu suððan kotasaya. peeraaðeNiya sarasaviyee zixya zaalaavalata ðii æþi nam balanavita mee kaLu suððanta ee kaalayee þibu balaya peniiyayi. ee kaalayee nova mææþakaalayeeðiivaþ kaLu suððangee balaya/maþaya yatagos næþi bava aLuþ zaalaavakata anaagaarika ðharmapaala nova ayivar jeníns yana nama ðiimata sæðiimen penii giyeeya. aða vizva viðyaalavala maafiyaavak geniyana jeeviipii kaarayingee reedaarvalata meevaa novætee. 1924 vana vita síhala bauððhayin paavaaðiimata mema síhala krisþiyaani kotas kriyaakala aakaaraya pigneezvarangee kaþaavakin eLiviya. pig kiyana anðamata síhala krisþiyaani ðennek (jeems piiris haa ii jee samaravikrama) haa ðemaLa naayakayin aþara panahata panahee givisumak æþiviya (þanþaayi memooriyal lekcar, 2013 apreel 26). pigta anuva ðemaLa iþihaasaya æraBennee mee givisumee sitaya!

miita amaþarava síhala bauððhayaagee vinaazayata heeþuvuyee 1935 patangaþ maaksvaaðii vyaapaarayaya. vaþu kamkaru haa nagara kamkaru kotas ravatamin ígriisiyen kriyaaþmakavuu mee vyaapaaraya anuva ðutugæmuNu rajjuruvoo gadol moodayek viya. pansalak aazrayen kudaa kala hæðunu síhala haa ígriisi bhaaxaa ðekama ðaþ dii bii jayaþilaka ovunta anuva nikamma æbiþþayek pamaNaya.  aniþ síhalayoo ígriisi katagaa gaþ kædicca síhala ðaþ aya viya. bhaaxaa ðekama hoÐin ugaþ ayata suððoo biyaviya. maaksvaaðaya  govigama novana kulavala ayata þænak gæniimee ek maargayakða viya. popi mala venuvata suuriya mal vyaapaarayak genagiya movunta kaLukoÐayaavee prajçaazekhara himiyan genagiya rata goda næGiimee vyaapaaraya nayaata aÐukoLa pennanavaa vagee viya.

buððhaagama krisþiyaaniingen beeraa gaþ haamuðuruvaru inpasuva ðharmapaalaþumaagee
ðarzanayata yomuviya. eheþ suððan haa síhala kaLu suððan kalee eþumaata mada gæsiimaya. mema ugulata dii eslaa asuviima puðumayata karuNak novee. namuþ dii bii jayaþilaka pavaa ohuta haþuruviya. anþimee diibii vaða inðiyaavata elavaa ðamannata suððan haa kaLu suððan kriyaakaleeya. olivar guNaþilakalaa meevaa pitupasa sitiyeeya.

yataþ vijiþavaaðaya bayibalaya, kaduva haa booþalaya (arakku) harahaa gena giya vyaapaarayak viya. eheþ bohoo ðenaa nosiþana ðeyak nam yataþ vijiþavaaðaya yataþ væsiyaata zuukxama lesa hiinamaanaya povamin lookayama gilagaþ vyaapaarayak bavaya. mema hiinamaanaya nisaa bihivuu piris aða hæÐinvennee kaLu suððan kiyaaya. movun lookayee hæma paraNa yataþ vijiþayakama boovii sitina aþara ee ratavala vageema lákaavataþ kelavelaa þiyennee mun nisaaya. ællee guNaváza haamuðuruvan kiyannee oo mayi good haa buðu ammoo kiyana kotas ðeka gænaya. mema hiina maanaya gæna batahira aya poþ liyannata avuruðu 100 kataþ pera eya vatahaagaþ kenek nam anaagaarika ðharmapaalaþumaaya. mema maanasika vahal bhaavayen goda eemata iþaa sarala manoo viðyaaþmaka praþikarmayak síhalayaata ðunneeða eþumaaya. mææþakaðii islaam araabi janayaata haa rusiyaavata, æmerikaava haa égalanþaya visin mesee hiinamaanaya pætaviima yaama nisaa lookayee æþivuu vinaazaya gæna liyuu batahira poþ æþa.

paBayek saðaa, iita suðu hunu gaa, eya geðara iðiripasa þabaa uðee havasa para suððaa-para suððaa kiyamin eyata payin gasannæyi eþumaa kiyaa sitiyeeya. sar joongee þaaþþaa suððekuta paaree haþara gaaþen vætennata payin gæsuuvita ohuta apee joon apee joon kiyamin eþumaa saþutuvuuyee mee nisaaya. suððanta para suððaa kiyamin apahaasa karannee æyiðæyi maheesþraaþ kenek æsuu vita ohu kiyaa sitiyee para suððaa kiyannee  viðeezika suððaa yana arþhayen kiyaa misa para ballaa yana þeerumen noveeya kiyaaya.

milibæænd kollaata mahinða raajapakxa visin æBilipitiyee siyaBalaa gahak yata kurakkan piti aappa kæviima haa práza viðeeza æmaþita prabhaakaran laGata yaamata idaðiima goothaabhaya visin praþikxeepa kala eka nisaa ee viðeezikayin ðennaata æþivuu hiinamaanaya gæna avabooðhayak æþi mayikalta, ðharmapaalaþumaa yataþ vijiþa væsiyanta hiina maanayen gælaviimata saðaa ðun upakramaya novætahennee æyi? ee kaalayee sita mee kaalayata aa vita, lákaavee ðeezapaalaka horu (dii es gee sita siriseena-ranil-canðrikaa ðakvaa) síhala bauððhayinta salakannee samahara pirimi hiþahoÐa gææNunta salakana aakaarayata bava prasiððhiyee mahajanayaata oppukara penvaa sitiyee boðu bala seenaavaya (sooma himiyan eya kivvee vakrava pansalaka baNamaduvee sita baNa kiyana aakaarayataya).  boðu bala seenaavee mee viplavaya nisaa kumaar deevid væni ðemaLa, maaksvaaðii, krisþiyaani, pedaral/iilam íjineeruvek maaðuLuvaavee soobhiþa himiyanva ðæLee ðaagannata samaþ viya. mee kiyaman boruða kiyaa penvana lesa mama mayikalta abhiyooga karami.

aiþihaasika vazayen balana vita ðharmapaala-oolkot yugayata pasuva lákaava goda gæniimata aapasu kriyaa kalee kaLukoÐayaavee prajçaazekhara væni haamuðuruvaruya. aparaaðha marðhana haa graama sávarðhana yanuven jaaþika vyaapaarayak 1930s 1940s gaNanvala ðivayina puraama vyaapþakiriimata unvahansee kriyaakaleeya. mee saÐahaa akbaar nadukaaraþumaaþ, þaruNa polis sahakaara aðhikaarii osmand ða silvaaþ ekaþuviya.  mee saÐahaa unvahansee liyuu karuNu 99 k sahiþa sælæsma buðu ðahamata anuva rata paalanaya karanavaa kiyana janaaðhipaþi siriseenaþ, liccavi raniluþ kiyaviya yuþumaya. maaksvaaðiin eka pæþþakinuþ, donamoor æmaþivaru haa gunaseena ða soyisaa væni sivil nilaðhaarii kaLu suððan aniþ pæþþenuþ mema vyaapaaraya kadaakappalkara ðæmmeeya. gæmiyan haa osmand silvaa aþara pævaþi sambanðhaya kædiimata avasaanayee ohuva bambalapitiyee polis puhuNu maðhyasþhaanayata maarukara ðæmmeeya.

síhala bhaaxaava ðemaLa basen hæðunaa kiyana kaalayaka piyaðaasa siriseena, kumaaraþúga muniðaasa væniyavun iðiripaþ vuneeya. asaraNa janayaa ðiyaseena kumaarayek enakam balaa sitiyeeya.  vinsant subasíha væna aya saÐalákaavee samuupakaara vyaapaaraya ðiyuNu kaLeeya. diieslaagee balavaþ viruððhaþvaya iðiriyee kannangara mahaþaa niðahas aðhyaapana panaþa genaaveeya. esee vuvaþ ígriisikaarayin síhalee jaaþiyata noyek niiþi panavaa kala vinaazaya ivaþ kiriimata diies pramukha kaLu suððan kriyaakalee næþa. mæleesiyaava, inðiyaavee harijana kotas valata men sahanayak síhala bauððhayaata nolæbuneeya. diies kivvee aaNduva saraNá gaccaami kiyaa paðayak næþibavaya. 29 vana vaganþiya síhala bauððhayaa paavaaðii balaya labaagæniimak viya. movun kala boruvata hoÐama uðaaharaNaya nam udarata gæmi punaruþþhaapana komisamaya. mee maGin kala venasa kumakða? ratee aganuvara koLaBin rajaratata genayaama, govi janapaða pihituviimata pera kalayuþuva þibuNu ðeyaki. mahinða raajapakxa væni sarama ænÐa kenekutavaþ noþeerena meya hiiþakaalayee égalanþayee suððan vagee niðahas ðinayaðaa ænÐa diieslaata oonææveeða?

ðæn oostreeliyaavee vasana ðeevaneesan neesayiyaa visin liyuu diskrimineezan viþ riisan nam poþee penvaa ðennee saaðhaaraNa heeþu maþa yam jana kotasakata vizeexa vaasi labaaðiima niiþi virooðhii novana bavaya. esee nam síhala bauððhayinta aiþihaasikava kala venaskam ivaþkiriima jaaþi vaaðayaða? síhala bhaaxaava raajya bhaaxaava kalee 1956 ðiiya. 1949 ðii ðemaLa raajya pakxa bihivuuyee, þrikuNaamaLaya inðiyaavata ðiimata celvanaayagam kaþaa kalee síhala raajya bhaaxaava kala nisaaða?

síhala kaLu suððanta anuva suððan lákaaven giyee lákaava ðiyunu karaðiiya. 1959 ðii baNdaaranaayaka ghaaþanaya kaleeþ, iita kalin nayi vixa povannata bæluveeþ, 1962 kumaNþranaya kaleeþ yanþamin hoo suððangee kramaya venas karannata avvaaru anðamata hoo uþsaahayak vuu nisaaya.  ðemaLa beðumvaaðayata æbayak gasannata síhala kaLu suððanta, mee ðakvaama nohækiva æþþee ovun þula þaamaþ hiinamaanaya kiÐaabæsa æþi nisaaya. mahinða, siriseena yanu yatihiþen kaLu suððanmaya. dii bii vijeeþúga hæra mee hæþikarayama 1948 ta pera sitama rata vinaazakaleeya. mee vahal kramayen síhala bauððhayin gælaviya yuþuyayi kiima síhala anþavaaðaya yayi mayikal robats siþanavaaða? adu þaramin boruvata vaþ buððhaagamata nisi þæna ðiyayuþuyayi 1505 pasuva praþhama varata 2016 ðii kaþoolika palliyee kaadinal ðæn kiyaa sitii. mesee vyavasþhaavee buððhaagamata pramukha þæna ðenavaa kiyana kaþaava zaþapahaka vædak næþi proodaavak bava kaadinal sæmaðaama ðæna sitiyeeya. evæni ðeyak buððhaagamata avazya næþi bavaþ, avazya haþurangen buððha saasanaya rækaðiima pamaNak bavaþ gunapaala malalaseekara mahaþaa 1957 ðii pahaðaaðii þibuNaa noveeða?