para suððaa! para suððaa! para manþrii-para kaLu suððaa

ðharmapaalaþumaagee sarala illiima

varxa 1815 þekma síhalee namin hæÐinvuu mee kudaa ðuupaþa ðæn 2017 vanavita  vætemin sitinaa agaaðhaya gæna siþamin æmerikaavee sita ðukvana mata, anagaarika ðharmapaalaþumaa 1940s gaNan valaðii síhala bauððhayingen karana laða bæluu bælmata nam vihiLuvak see penunu ekþaraa illiimak maþakayata aaveeya: kehel kaÐakin hoo venaþ paDaræl valin paBayek saðaa, eyata suðuhuNu gaa, eya geðara ðorakada asaLa hoo miðulee ayinaka þabaa, sæmaðaa uðeeta haa havasata, para suððaa! para suððaa! yayi særen kiyamin eyata payin gasaapallaa yanna ema haasyajanaka see siþena illiima viya. ee kaalayee siloon namæþi suððangee kolaniyee siti minisuntavaþ, ðæn mee nobooðaama kotas namayakata kædii vinaazavii yaamata yana aLuþ bahujana eksaþ lákaa kolaniyee minisuntavaþ mema avihísaavaaðii eheþ militant (yuða hamuðaavaka væni vinayak æþi) illiimee æþi puðuma gaambhiira, bhauþika, ðaarzaNika haa manoo viðyaaþ‌maka vatinaakama þeeruNaaða, þeereeviða yanna sæka sahiþaya.

aaþ‌ma vizvaasaya biÐaliima (hiyumiliyeezan)

ígriisi bhaaxaaven hiyumiliyeezan kiyannee yamekva hoo yam jana kotasakva prasiððhiyee  apahaasayata, apakiirþiyata, avamaanayata læjjaavata paþkiriimaya. eya yamekuta veevæl paharak hoo ðadayak gasaa hoo hiree ðamaa ðena ðaDuvam ðiimakata vadaa ðurata yana maanasika vazayen parihaaniyak æþikaralana venasaki. yam jaaþiyaka nam, ovungee aaþmaabhimaana paðanama siÐaliimaya. puðgalikava, kaamarayaka karana apahaasayakin vana maanasika asahanaya miita vadaa aduya. graama seevakayekuva prasiððhiyee gas bæÐiima avanambu kiriimakata uðaaharaNayaki. araabikarayee islaam þrasþavaaðaya ugra viimata heeþuvak lesa æþæmun ðakvannee æmerikaavee haa yuroopayee suðu jaaþika raajya mesee poðuvee araabi-islaam ratavalata gærahiimaya. rusiyaavee puutingee nægaeemata heeþuvak lesa samaharu ðakvannee æmerikaava, barlin þaappayaþ samaGa kadaa vætuna sooviyat rusiyaavata hiyumiliyeet kiriimaya.  rusiyan janaþaava ee gæna kupiþa viimaya.

læjjaa kiriima harahaa ðiinagaþiya pætaviima

mee anðamata an aya prasiððhiyee læjjaavata lakkala avasþhaavan kiipayak maa asaa æþa. 1960 juuni 30 ðaa kongoovata niðahasaðiimee uþsavayata pæmiNa eratata beljiyama vizaala seevayak kalaa yayi purasaaram ðedavuu beljiyan rajuta, ovun kongoovata kala mahaa vinaazaya maþak karaðii hæki ikmaNin raten pitava yannæyi 35 hæviriði kuLuÐul agamæþi pætris lumumbaa kala kaþaava keþaram maanasika aaþaþiyak (agaþiyak) beljiyam rajuta æþikaleeða yaþ, kumanþraNayak maGin ðina 76 k þula ohuva agamæþi kamen nerapaa, maraaðæmiimata beljiyama kriyaakaleeya. mevæni þavaþ avasþhaavak lesa ðæk‌vennee 1987 ðii æmerikan janaaðhipaþi ronald riigan visin erata kaLu jaaþika edvard parkinsva ðakuNu aprikaavee þaanaapaþikara yæviimaya. suðu janaaðhipaþi pii. dabliv. booþaata mee iþaa usa kaLu þaanaapaþigee muhuNa bæliimata siðuvuuyee niþarama uda balamin ya. meya ee ratee pævaþi æpaar‌þayid varNa bheeðayata kala saraðamak lesa bohoo aya siþuveeya. 1905 ðii japaanaya visin rusiyaava paraajaya kiriimaþ, 1975 ðii viyatnaam yuððhayen æmerikaava paraajayaviimaþ mevæni aiþihaasika hiyumiliyeezan avasþhaa lesa sælakee. bin leedan visin 2001 sæpþæmbar 11 ðina nivyoork nagarayee varld treed sentar ekata kala jet prahaaraða æmerikaavata kala balavaþ læjjaavak viya.

kudaa lákaava muLu lookayatama ðun aaðar‌zaya

2009 apreel aga-mæyi mula mevæni ðeyak lákaaveeða siðuviya. bohooðenaata novætahuNaþ eya mææþa lookayee paraNa yataþ vijiþa haa bæÐuNu  iþihaasayee siðuvu væðagaþ‌ma siðuviimaki. milibæænd haa kuxnar yana briþaanya haa práza viðeeza æmaþiin ðennaa yuroopaa suðu ratavala eejanþavaru vazayen prabhaakaran vinaaza mukhayen galavaa gæniimata balavaþ uþsaahayak ðæruveeya. mee saÐahaa kuxnargee  kuutha upaaya vuuyee prabhaakaran muNagæsii mulaþiv ðemaLa hirakaruvan (praaNa æpakaruvan) muðaa gæniimata saakacchaa kiriimata yaamata lákaa rajayen avasara illiimaya. evita goothaabhaya raajapakxa aarakxaka leekam kiyaa sitiyee esee giyoþ nisækavama kuxnarva prabhaakaran visin hirakaarayek karagannaa nisaa iita idaðiya nohæki bavaya. esee hirakaarayek viima þamaata praznayak novana bavaþ, þamaa oonææma ðeyakata muhuNa ðiimata suuðaanam bavaþ kuxnar kii vita goothaabhaya kiyaa sitiyee eya kuxnar ta praznayak novunaþ lákaavee yuððha hamuðaavata eya praznayak vana bavaya.

æBilipitiyee ruussa siyaBalaa gahak yata mee ðennaata mahinða raajapakxa mahaþaa lunu miris haa kiribaþ kævvaa yanaaðii kisi væðagæmmakata næþi suráganaa kaþaa men nova, goothaabhaya koLaBaðii ðun mema ediþara, vedillak væni piLiþuren milibæænd haa kuxnar keþaram læjjaavata paþ‌vunaaða yaþ ðennaama keLinma giyee nivyoork nagarayee yuu en oo bildima iðiriyee æþi paðika veeðikaavataya. ovun ehi paara ayinee ræsvii siti ðemaLa dayaspooraava amaþaa giyee iita pasu giyee æmerikan viðeeza leekam hilari klintan hamuviimataya.  goothaabhaya ðun mee nirbhiiþa piLiþuree agaya iþaamaþ pæhæðili vannee iðiriyeeðii yuððhaya nævaþaþ genayaamata hækivana ayurin prabhaakaran beeraagena yaama saÐahaa æmerikan yuða nævak mulaþiv asala  muhuðee ræÐii sita æþi bava ðæn apa ðannaa nisaaya. hireeta gaþ kuxnar galavaa gæniimataya kiyaa ena æmerikan bhatayin ee samaGa prabhaakaranvaða galavaa genayaama kuuta sælæsma viya. kuxnar pamaNak yannee milibæænd kollaata koLaBa sita eya balaa sitiima saÐahaaya.

hiri-o‌þap (læjjaa bhaya)

krisþiyaani haa a‌r‌ðha krisþiyaani (mava/piyaa/biriÐa krisþiyaaniivuu aya) paalakayin yataþee anþa asaraNavii, þaman muðaagæniimata ðiyaseena kumaarayek eþæyi siþamin huullamin siti gæmi janaþaavata pamaNak nova piyaðaasa siriseena mahaþaagee jayaþissa haa rosalin poþee penvana væni naagarika jana kotas valataða ðharmapaalaþumaa 1940s gaNan vala kala illiima aðaaLa viya. suððan visin iþaa saru paruxa lesa saLakamin  síhala væsiyaata aþin payin pavaa pahara ðena kaalayaka, pasu kaleka lákaavee agamæþivuu sar joongee piyaavu joon koþalaavala síhala viirayek lesa ðharmapaalaþumaa sæLakuveeya. þamanta apahaasaaþ‌maka lesa kaþaakala suððekuta mahapaareeðii haþaragaaþen vætennata paharaðun joon koþalaavalava, eþumaa æmaþuvee apee joon yana aaðara naamayeni. 1956 ðii pæraðuna agamæþi sar joon, ohuta haloo joon kiyaa æmaþuu þæpæl piyun kenekva sita keLinma paarlimeenþu manþrii vuna æm æs þeemista paarlimeenþu padipela uda bima æða vætennata payin gæsiima piyaagen puþaata giya puruððak vuuvaa viya hækiða kiyaa mata siþee.

kosol rajaþumaa ðutu siina ðaasæya

lákaava læjjaa bhaya næþi samaajayak bavata ziighrayen peralemin
þibena avaðhiyaka, kosol rajaþumaa ðutu siina ðaasæya apee æspanaa pitama eLivana kaleka, ðharmapaalaþumaagee illiimee þibuu upaayamaargika, aðhyaaþmika haa viðyaaþmaka vatinaakama apa visin vatahaa gaþayuþuva æþa. ema illiima gaan‌ðhi visin haa pasu kaleka 1960 gaNan vala æmerikaavee maatin luuþar kí visinða  kriyaavata næGuu militant avihísaavaaðayak (ayuþu niiþi prasiððhiyeema kadaa ðamaa iita ðena ðaDuvam bhaara gæniima maGin virooðhaya pææma) misa, nikamma navaguNavæl gaNina, meþþaa ahísaavaaðayak novana bava sanaaþha karagaþa yuþuya. læjjaava haa bhaya yana minis guNaága ðeka, minisaa visin minis sáhaþiya paalanaya saÐahaa aayuðha karagena æþi aakaaraya aðhyayanaya kala yuþuya. meþ‌þaa-muðiþaa-karuNaa-upeekkhaa haa vairaya-kroðhaya-ðveexaya-maanaya yanaaðiya patalavaa nogena niravul lesa mænavin vigraha kala hæki viya yuþuya. mema vatahaa gæniima aarambha kalayuþu vannee roomayee poop æleksændar visin 1494 ðii ðun niyoogayak harahaaya.

tooraðasilaas aajçaava-intar sæteraa

pûþugaalaya haa spaaççaya yana kaþoolika rataval ðeka sesu lookaya aþpaþ karagæniimata ekinekaa haa þaraGa kara miniimaraa gæniima væLæk‌viima saÐahaa mæðihaþ‌vuu poop 1494 ðii ðun aNa maGin ee ratavala ðekata æsooras ðuupaþ maayima lesa gena lookaya beðaa ðunneeya. brasiilaya aða pûþugiisi bhaaxaava kaþaa karannee mema ira ðakuNu æmerikaavee næGenahira veraLen vætuNu nisaaya. vaskooða gaamaa haa kaLambas gen æraBuNa mema yataþ vijiþa vyaapaaraya 1505 ðii síhaleeta seen‌ðu viya. asamaGikam haa ðrohii rajapavul nisaa1551 vana vita pûþugiisinta koottee síhala krisþiyaani ruukada rajekvaða paþkara gaþahæki viya. ovun aavee kaduva haa bayibalaya aþ ðekata aragena yayi kiyævee. mee ratavalin ekaþu karagaþa hæki nixpaaðana veLaðaamata yuroopayata genayaamata vadaa, mee ratavala sitina noðiyuNu, mleecca, vanacaarii minisun ðeviyan vahansee harahaa ziilaacaara kara saþuta haa priiþiya labaaðiima ovungee pramukhaþaavaya bava ovun yuroopayee janayaata kiyaa sitiyeeya.

sampraðaayaanukuula yuroopaa iþihaasa poþ‌vala mææþak vanaþuruma uvamanaavenma saGavaa þibuu kaaraNaa nam rataval allaa gæniimeeðii suððan boru kiima, rævatiima haa vácaava yoðaagaþ an‌ðamaya. yuroopayen poopgee niyoojiþayaa lesa giya spaaçça solðaaðu naayaka frænsiskoo pisaaroo 1532 novæmbar 16 ðaa  ðakuNu æmerikaavee inkaa aðhiraajayaavuu atahulpaa allaa gaþþee eseeya. maaþara gajaman noonaa gen síhala igena gaþ joon doyili 1815 vana vita udarata raðala naayakayin rævatuveeya. sæGavii sita allaagaþ rajuta haa bisavalaata avanambu nokara nisi gaurava saþkaara karaNavaa yayi svayá poron‌ðu ðunnaþ, maasa kiipayak yannataþ pera raaja bhaanda haa raja bisavalaagee visiþuru æÐum kattala aaðiya venðeesiyee vikuNana ðænviim landan paþ‌þaravala paLaviya.

yuroopiiya minisunta þibuu ledarooga vixa biija valata oroþþuðiimee jaanana zakþiyak ðakuNu æmerikaavee inkaa-maayaa zixtaacaaravala janayaata noþibuNa nisaa ovun ziighrayen vaÐavii giyeeya. pûþugiisiinta parágin kiyaa kiyannee ovun lákaavata vasuuriya, laaðuru vixabiija genaa nisaaya.  minisun, saþun haa gas vælða mesee yuroopiiya ledarooga haa vayiras valata goðuruviima yataþ vijiþa vaaðayee novælak‌viya hæki praþiphalayak viya. esee namuþ, uþuru æmerikaavee neetiv raþu inðiyaanu janaþaava vinaaza kiriima saÐahaa yuððhopaayak vazayen vasuuriya vixabiija ðæmuu blænkat hiiþala kaalayeeðii uNusuma labaagannaa piNisa ovunta beðaaðiima bayibalayee ðeviyan vahanseegee saþutata heeþuvak vuuvaa viya nohækiya.  meya lookayee praþhama jenoosayid kees ekaya.

1815 ðii udarata raðala naayakayin ravataa síhalee muLu ratama allaagaþ pasu ígriisi jaaþikayin, kaduva haa bayibalayata amaþarava, booþalaya (arakku), jaaþi, var‌ga haa kula ketaviima haa minisunta hiinamaanaya kæviima yanaaðii kriyaakaarakam siyallakma raajya paalanayeeðii yoðaagannaalaðii. ovun meya hæÐinvuuyee -saamaya haa manaa paalanaya- yanuveni (piis ænd gud gavar‌nans). aða yahapaalanaya kiyaa kiyannee mee aðahasatama viyayuþuya. arakku nisaa beebaððan boovii udarata raðala pavul vinaazavii giyeeya.  mee hæma ðeyakama yatin ðivuu poðu lakxaNaya vuuyee yataþ vijiþa væsiyaa þula þamangæna, þamangee rata jaaþiya aagama haa bhaaxaava gæna hiinamaanayak æþi kiriimaya yanna aða lookayee pracaliþa karuNak vuvaþ, 1848 kærællata pasuva æraBii, 1873 paanaðuraa mahaavaaðaya vanavita karaliyata paþ síhala bauððha punaruða samayeeðii eya esee iðiripaþ‌vuuyee næþa. síhalayin, síhala lipikaruvan haa síhala muLaaðææNiin vaþu suððan haa raajya nilaðhaarii suððan iðiriyee ðekata þunata næmii bægææpaþ‌viima mema hiinamaanaya sákeeþavaþ kaleeya.

eya suðu hama ihala yayi siþiimaki. robat noksgee poþee kiyaa æþi anðamata ðevana raajasíha raju suðu hamata iþaamaþ kææðarayek vii æþa. udarata síhala sþriin suððan haa kalavam kiriimata ohu anubala ðunnaa yayi kiyævee. eheþ aða yuroopayee haa æmerikaavee gææNu carma piLikaa sæðiimee avaðaanamata muhuNa  ðemin pavaa hama þalaeLeLu kara gæniima saÐahaa gini avvee av þæpiima sulabha ðarzanayaki.  1880 ðii lookayee praþhama suðu bauððhayaa vazayen æmerikaanu jaaþika kar‌nal oolkot síhala bauððhayingee gauravaaðarayata lak‌viimeeðii balapææ ek heeþuvak nam suðu paalakayin haa gætiimata ðæn suðu hama æþi minisek innavaa yana yati siþen aa hæGiima bava nisækaya. 1956 ðii baNdaaraNaayaka mahaþaa þooraa gæniimaþ paatin novunaþ aniþ hæma aþinma ohu suððanta noðeveni síhalayek‌vuu nisaaya kiyaa mata siþee.                                 

mækooli saamigee kaLu suððan pælænþiya

suððan yuroopayen aavee aprikaavee, aasiyaavee haa sesu lookayee janayaa miþhyaa æðahili valin haa vanacaarii hæsiriim valin muðavaagena, batahira yuroopaa zixtaacaaraya namæþi ðiyuNuvee (progres) maavaþata æðagena yaama saÐahaa venama minis balakaayak godanægiya yuþuya yana maþayak iðiripaþ kara kriyaavata næGuvee þoomas mækooli nam ígriisi jaaþikayaaya.  nelsan, sesil roods væni naavika hoo yuða viirayinta vadaa batahira aðhiraajyavaaðaya aðataþ lookaya puraa nomærii pavaþ‌vaa genayaamata ulpaþak paaðaa ðunnee mækooli visin ya. ðæn kaalayee vyavahaarayen gaþþoþ haad pavar venuvata soft pavar labaaðunnee ohuya. meya sumanþiranlaa væni tii en ee kaarayin yuððhayen labaagaþa nohækivuu iilama pæænen labaa gannavaa vageeya.

inðiyan janayaata araabi haa sáskûþa bhaaxaaven labana aðhyaapanayak venuvata ígriisi aðhyaapanayak labaaðiya yuþuyæyi 1835 ðii ohu yoojanaa kaleeya. mesee ígriisi aðhyaapanaya labaagaþ pirisa, suðu paalakayin haa ovun visin paalanaya karana lakxa sákhyaaþa inðiyaanu janaþaava yana kotas ðeka  samban‌ðha ‌karana, lee valin haa hamee paatin inðiyan vana, eheþ aðahas, siþum pæþum, hæsiriim, buððhiya haa aacaara ðha‌r‌ma valin ígriisiin vana (kaLu suððan) panþiyak vanu æþæyi ohu penvaa ðunneeya. pasu kaleka neeru kiyaa sitiyee mema ígrisi aðhyaapanayen kanþooru lipikaruvan pirisak bihivuu bavaya. mema mækooli keþaram aaþmaabhimaanayakin sitiyaaða kivahoþ, hoÐa ígriisi poþ raakkayak, samasþa araabi haa sáskûþa saahiþyayatama vadaa ihaLa vanneeyayi uðam ænuveeya. ohu iþaa ðakxa moLayak þibuu puðgalayeku bava nisækaya. aða ðakvaaþ þibena inðiyaavee (haa pasuva lákaavata kopikala) ðaNDa niiþi ságrahaya ohu iþaa keti kaalayakin piLiyela kaleeya.

valaanee sið‌ðhaar‌þha mahanaahimi (1811-68)

mækooli mesee ígriisi aðhyaapana kramayak araBaa ígriisiin men siþana paþana panþiyak inðiyaavee haa aniþ ígriisi koLani vala saðannata kriyaa karamin sitina kaalayee iita praþiviruððha balaveegayak lákaa koLaniyee siðuviya.  eya nam 1841 ðii valaanee siri sið‌ðhaar‌þha naahimiyan paanaðuree valaanee pansalee sita raþ‌malaaNata vædamakara ehi parama ðhammaceeþiya pirivena aarambha kiriimaya. jaaþika satana saÐahaa paryanþa graamiiya praðeezayee (paanaðura) sita nagarayata (koLaBa ðesata) yaayuþuva æþæyi unvahansee visin pavasaa æþa. pasu kaleka viðyoðaya (1873) haa viðyaalákaara (1875) maha piriven ðeka bihi kaLee mema parama ðhammaceeþiya pirivenee goolayin ðeðenek visin ya. 1848 kærælla siðuvuuyee ee aþaraþuraya. lákaavee síhala bauððha sáskûþiya ræka gæniimeelaa mema piriven ðeken siðuvuuyee uðaara seevayaki. mækooligee pælæænata anuva lákaavee boovuu kaLu suððan visin ratata kala haaniya avama kiriimataþ, 1956 ðii þaavakaalikava hoo síhala bauððha páca mahaa balaveegaya labaagaþ jayagrahaNayataþ vizeexayenma viðyaalákaara bhikxuun vana yakkaduvee prajçaaraama haa valpola raahula yana yaþivaru ðeðenaa imahaþ bhuumikaavak viya.

kaLu suððngee sampraapþiya

bhaavanaa karanavaa haa baNa kiyanavaa misa haamuðuruvarun ðeezapaalanayata nogææviya yuþuya yana maþaya kaLu suððan visin iðiripaþkala nyaayayak viya. lookayee praþhama varata mækooli visin bihikala panþiya kaLu suððan lesa nam kara haÐunaa gaþþee ðharmapaalaþumaa visin 1930 s 1940 s gaNan valaðiiya. kavaðaahoo suððan visin mee kaLu suððanta rata bhaaraðii yana bavaþ, ovun evita rata vinaazakara ðamanu æþi bavaþ eþumaa anaavækiyak see saÐahan kaLeeya. mema kaLu suððan aðhyaapanaya maGinma yuroopayata aavadana, síhala iþihaasaya haa zixtaacaarayata garahana ðiina manasak sahiþa puðgalayin lesa puhuNukaravana laððan viya. ðharmapaalaþumaa para suððaa kiyaa paBayaata gahanna yayi illaa sitiyee mee ayagen novee. eya ahísaka síhala bauððha janaþaavagen kala illiimaki. þamanvaþ noðænama, suððanva væÐa puðaa anukaraNaya karana kaLu suððan visin, suððan haa yuroopaya aþi zreexthaya yana aðahasak þamangee siþ saþan þulata kramayen kiÐaabæssaviima nisaa, þamangee aþmaabhimaanaya haa jaaþika abhimaanaya yana ðekama gilihemin yana avaðhiyaka, eya nævaþa naGaaliimee manooviðyaaþmaka upaayak lesa suðu paBayaata gæsiima eþumaa visin haÐunvaa ðena laðii. mevænnak muslim aagamikayinta avazya novannee ovun ðinapaþaa pas varakma anivaaryayenma makkama ðesata hisalaa vaÐina nisaa aagama haa allaagee aarakxaava læbenavaaya yanna pæya kiipayakata varak bæGin ovungee siþata bæÐii æþi nisaaya.  mevæni anivaar‌ya vanðanaa niiþiyak bauððhayinta næþa.

mema upakramaya kaLu suððanta balavaþ paharak viya. ðharmapaalaþumaa ratin elavaa gæniimee zuukxma vyaapaarayak ovun genagiyee ee nisaaya. suððantaða nila vazayenma eya væðuna bava penii yannee, usaaviyeeðii ek nadukaarayek, para suððaa kiyaa suððanta apahaasa karannee æyiða kiyaa eþumaagen prazna kala nisaaya. para kiyannee viðeezika haa uþum yana arþhavalin misa, para ballaa yana arþhayen noveeyayi eþumaa pæhæðili kara ðunneeya. aagam haa jaaþi bheeðaya avussanavaa kiyaa niiþi gena eemata oonææ kiyaa mee vanavita þaþanana ayataða min hoÐa avavaaðayak læbee. kooraanayee æþi vaganþi, zaariyaa niiþi haa yahapaalana muulaðharma aþara æþi gætuma pæsbaraa vællee hisa saGavaa gannavaa men niiþi panavaa yatapaþ kala nohækiya.  misaðituvaaðiingee aðahas bhaaragannaa lesa eehi passikoo manasak æþi bauððhayinta balakiriimata puLuvan maanava ayiþivaasikam ayiþikaarayaa kavurunða?

hiinamaana upaayee aLuþ muhuNa

síhala bauððhayin vanacaariin novana bava yam aváka suðu nilaðhaariin haa puraaviðyaa nilaðhaariin visin penvaa ðun pasuva haa 1873 paanaðuraa mahaa vaaðayata pasuva janayaagee hiþ valata hiinamaanaya kæviima mahajanayaa haa rajaya ekata hamuvana avasþhaa valata pamaNak siimaaviya. uðaaharaNayak vazayen þoolka muðalilaa monavaa kiyanavaaðæyi gæmiyan noðanii. ígriisiyen aþsan kala nohæki nam zaakxikaruvek sitiya yuþuya. aaNduvee lipikaruvek viimata ígriisi avazyaya. ígriisi venuvata síhala raajya bhaaxaava kala pasu, kaLu suððanma kala væraði nisaa ígriisi noðæniima aLuþ  hiinamaanayak nilaðhaariinta gena ðunneeya. aða ratee æþþee ígriisi pissuvaki, tiyuxan pissuvaki.

yataþ vijiþa aþahæra giya suððan ee yataþ vijiþa þamangee vakra paalanayen muðaa hæriyee næþa. eya karagaþþee ðeeziiya kaLu suððan harahaaya. noyek sáviðhaana, yuu en oo, komanvelþ, looka bæ´kuva
ayi em ef, looka veLaÐa sáviðhaanaya yanaaðiya batahira sita mema sellama karamin sitiyeeya. mehilaa iðiriyata ðæmuu aLuþma mevalama nam
ar 2 pii nama magadiyaya. suððan visin beðaa paalanaya kiriimee nyaaya yataþee vyaakuulakara giya paraNa yataþ vijiþa ðæn maanava ayiþivaasikam kada karanavaa yanuven, mee ratavalata aLuþ hiinamaana ugulak atavaa æþa. mee yataþee avuruðu 2500 kata pera sita maanava ayiþivaasikam pamaNak nova, saþaa sivpaavaa, gas gal valata pavaa ayiþiyak labaaðun buððhaagamata pavaa vatakaragena bætaðiimak iþaa zuukxama lesa ðiyaþ kara æþa. mee hæma ðeyakma en jii oo harahaa kerena kaLu suððangee vyaapaaraya. buðu ðahamata anuva minisaa gas væl saþun sitina parisarayee kotasak misa parisarayee ayiþikaru novee. eheþ bayibalayata anuva ðeviyan vahansee aniþ saþunva mavaa ðii æþþee minisaagee prayoojanaya  saÐahaaya.

kaLu suððangee paraaðiisaya

aða lákaava kaLu suððangee paraaðiisayak noveeða? muLu lookayeema paraNa yataþ vijiþa vinaaza mukhayata vætii æþþee ee hæma ratakama kaLu suððan panþiyak visin boru niðahas uþsavayak pavaþ‌vaa suððan visin pavaraaðun boru niðahasak yataþee ek ek rata bægin vanasaa ðamaa æþi nisaa noveeða? 1948 n pera haa pasuva sita mee ðakvaama mee kaLu suððan lákaavata kala vinaazaya aða uduðuvaa giya maraNaasanna þuvaalayak bavata peralii þibee. 1815 kesee veþaþ, 1848, 1915, 1959, 1962, 1987, 2002 (satan viraama givisuma) yana varxa valaðii lákaavee siðuvuu ðeezapaalanika siðuviim valaðii eevaa pitupasa siti vinaazakaarii balaveegaya kaLu suððangee panþiya noveeða kiyaa apa siþaa bæliya yuþuya. mee yuððhaya nam kavaðaavaþ‌ma ðinanna bææ kiyaa kivvee kaLu suððan noveeða? 2000 s gaNan vala pækeej diil genaa, anþar paalana haa xunaami paalana diil genaa mee kaLu suððanma ðæn kadi mudiyee ratatama mahaa næspaþþiyak gena ena aaNdukrama vyavasþhaa maGulak atavaa gannata valikanavaa noveeða?

mema kaLu suððan aða kriyaa karannee suððaagee þuvakkuvee hoo bayibalayee aavaraNaya yataþee nova, kaLu suððanma haðaagaþ niiþi yataþeeya. niyoojiþa prajaaþanþravaaðaya yayi kiyaa gannaa kramaya vikûþikara balu pora kramayak yataþee canðayen þooraagaþ manþriilaa kiyaa pácaskan‌ðha ‌godaval uda sita pahalatama godagasaa gena ðæn siðuvannee puðumama geem ekaki. kaBa þaram ganakama pitiþ nuul aþee gætagasaa gena síhala bauðhayin ravataa canðaya ðinaa gannaa mun síhala bauððhayaa venuven vacanayak vaþa kaþaa nokarannee ðemaLa haa muslim canða næþiveeya yana bhayataya. ígriisi bæri mee ðeezapaalaka kaLu suððoo þama ðuu ðaruvan pitarata yavaa ígriisi kata gasvaa gena  aLuþ‌ma kaLu suððan kalliyak goda naGamin sitii. mee nisaa aða siðuviya yuþþee ðharmapaalaþumaagee upakramaya asaraNavii mámulaavii sitina mahajanayaata nævaþa haÐunvaa ðii mee asaaðhaaraNa, ayukþi sahagaþa, ðeezapaalana pakxa visin mahajanayaa gasaagenakana kramayata viruððhava mahajanayaagee manasa varðhanaya kiriimaya. esee nam kala yuþþee, loku kaadbood kæællaka paBayek æÐa ehi kola, nil, raþu paata gaa eya gee asala liiyaka hitavaa hoo vætee amuNaa eyata para manþrii! hora manþrii! para ðeezapaalakayaa! yanuven paruxa lesa banimin ðinapaþaa uðee havasa keLa gæsiimaya. meya koovil valata gos ðes ðevul naGaa pol gasanavaata vadaa keþaram aganeeða?