hari maga

parisara vinaazaya valakaa, aarþhika haa samaajika vixamaþaa ðurukara, saaðhaaraNa samaajayak apa mavbimata uðaakara gaþa hækkee, 1832 ðii aarambhavuu palaaþ navayee kûþima maayim beðiima ahoosikara, ee venuvata, parisaraaþmaka maayim sahiþa (ikolojikal bavundariis) jana sabhaa namæþi sammuþi ðeezapaalana eekaka pihituvaa gæniimen ya. eya hari maga hevaþ bauððha maðhyama praþipaðaavaya.

2015-09-09

samban‌ðhan mahaþaa illana "okkoma ekaþuvenna puLuvan hoÐa þiin‌ðuva"

(lákaavee paarlimeenþu manþriin/manþriNiingee avaðhaanaya piNisa liyanu labana zaasþriiya lipi peLaka 1 kotasa)

ihaþin uputaa ðæk‌vennee aar samban‌ðhan mahaþaa vipakxanaayaka ðhuuraya læbuNu vahaama biibiisii síhala seevayata síhalen kala prakaazayee kotasaki. 1921 ðii ponnambalam aruNaacalam mahaþaa visin mædraas provins ekee hinðu virooðhii kotas landan valin venama ratak illaa siti kaalayeema, ðemaLa beðumvaaðaya namæþi vixa biijaya, suðu paalakayingee vyága haa rahas anumæþiya æþiva lákaavee roopaNaya kalaayin pasu, "rata beðana ekata api viruððhayi, rata beðanna ðennee nææ" yayi loku ðemaLa ðeezapaalana naayakayek síhalenma kivvee 2015 sæpþæmbar maasayeeya. avuruðu 82 k vayasæþi ohu mee kiyana kaþaava saðbhaavayen bhaara gæniima hoo nogæniima nil, koLa hoo raþu pakxa kaNNaadiyakin þorava kalayuþu ðeyaki.

ohu visin pamaNak nova ðæn ratee balaya labaagena innaa janaaðhipaþi haa agamæþi visin karaNa kaþaaða ovungee kriyaa samaGa sasaÐaa kiraa bæliya yuþuya. ovun visin (1) sammuþivaaðii ðeezapaalanaya, (2) liccavi kramaya, (3) graama raajya paalana kramaya menma (4) eekiiya raajya sákalpaya gænaða prakaaza nikuþ kara æþa. truþ naþin bat ða hool truþ eseeþ næþnam ða gud, ða bææd ænd ða agli yana aakaarayee hæsiriimak nuuþana kuhaka haa váka ðeezapaalana kramaya þula balaaporoþþu viya nohæki vuvaþ, samyak prayooga næþiva nahayata udin vaþura galaa eema vaLakvaa gaþa nohæki vuvaþ, balayee innaa aniþ pahala ðeezapaalakayin kesee veþaþ janaaðhipaþigee haa agamæþigee kriyaakalaapaya gæna maaLu tæ´kiyee innaa maaLun ðesa men mahajanayaa æs æragena balaa innaa bava nam nisækaya.

vizeexayenma amaþaka nokaLayuþu kæruNak vannee pedaral kramayata prasiððhiyeema aavadana haa "mee yuððhaya nam kavaðaavaþma ðinannata bææ" kiyuu nilaðhaariin, manþriin, æmaþivaru, pæraðuna ðeezapaalakayin haa sesu piris aða nævaþa mema rajayee væðagaþ, balavaþ þanaþuru valata ðamaa þibena bavaya. uðaaharaNa ðekak pamaNak ðenavaa nam, maaksvaaðii læyisþu manþrii jayampaþi vikramaraþna haa lákaavata nævaþa æviþ innaa preemaðaasa janaaðhipaþi yugayee paaskaralígam yana nam saÐahan kala hækiya. raajiþa seenaaraþna æmaþi lákaavee pedaral siiyaa nam mema rajayee þiraya pitupasin innaa canðrikaa mæþiNiya pedaral aacciiya. ægee pasugiya celvanaayagam anusmaraNa kaþaava æþþavazayenma æya ægee piyaata ðun ðeezanayak væniya.

ekama þænæþþaama varin vara karaNa ekinekata patahæni kaþaaþ, yamekugee kaþaava haa kriyaava aþara þibiya hæki parasparayaþ sambanðayen siþana vita ee gæna vizaala vagakiimak samban‌ðhan mahaþaa maþa pætavee. meya kæpii penennee madakalapuvee arun þambimuþþu væni pirisiðu, síhala-ðemaLa sambanðhaþaa gæna avyaaja aðahas ûjuva prakaaza karaNa þaruNa ðemaLa ðeezapaalakayeku samaGa sasaÐanavitaya. samban‌ðhan mahaþaagee pakxayeeþ, iita sambanða eebraham sumanþiran væni aya karaNa kaþaavala udin penena haa yatin sæGavena arþha nisaaþ, vigneexvaran bhumikaava nisaaþ, apakxapaaþii haa ratata aaðaraya æþi ayekugee siþee yam aaþaþiyak æþiviima væLæk‌viya nohækiya. miita ek heeþuvak nam litl nav ænd moor leetar yana upakramaya reel paaree hemin pahaLata æðii yana koocciyak men pedaral pakxaya 1949 sitama prasiððhiyeema prakaazakara ðiyaþkala nisaaya. adu þaramin pakxayee namee ðemaLa þeeruma haa ígriisi þeeruma vaþ ekama þeeruma noviiya!

samban‌ðhan mahaþaa visin pæhæðili kalayuþu, muhuNa ðiyayuþu hoo jaya gaþayuþu abhiyooga ræsakma æþa. ekak nam ayi.tii.ee.kee yana pakxayee namaya. ðevana karuNa nam sivaajilígam nam palaaþ sabhaa manþrii kiyana eekiiya raajyayakata nova, praanþa 3-5 k sahiþa eksaþ lákaavakata pamaNak tii en ee ekata ekaGaviya hækiya yana karuNaya. lookayee ðemaLa janaþaavata venama ratak looka siþiyamee þibiya yuþuya yanna saaðhaaraNa illiimaki. eya fiji ðuupaþee, mæleesiyaavee hoo sígappuruvee hoo inðiyaavee pihituvaa gæniimee uþsaaha vyaarþha viya. fiji ðuupaþee yuða hamuðaa kumanþraNayakða siðuviya. ugandaavee idi amin ðædi þiiraNayak gena hæma inðiyaanu jaaþikayekma ratin pita kaleeya.

lákaavee nil-koLa-raþu ekinekaa maraagannaa síhala ðeezapaalanaya iðiriyee, lákaavee eya pihituvaa gaþa hækiða yana balaaporoþþuva vædivii þibiima gæna samban‌ðhan mahaþaata keLinma kaLahæki ðeyak næþa. ee saÐahaa lákaaNduvataða keLinma kaLa hæki ðeyak næþa. namuþ inðiyaava visin ciina-inðiyaa yuððhayen maþuvuna balavaþ ðeezaanuraagaya iðiriyee ðii kalaamen (16 vana sázoðhanaya, 1963), ohutaþ, lákaaNduvataþ mee lákaa iiLam sihinaya boÐakara ðæmiimata havulee kalahæki bohooðee æþa.  enam evæni sihinayakata oksijan sapayana kaaraNaa ivaþkara ðæmiimaya. meyata ekaGa vanavaaða næðða yanna uda samban‌ðhan mahaþaagee ratata æþi aaðaraya karuNaava praþyakxa vanu æþa. ohu ðemaLa janayaagee vipakxanaayakayaaða næþnam ratee vipakxanaayakayaaða yanna min þiiraNayavanu æþa.  ohu þavaþ amir‌þalígam kenek novanu æþa yanna ðæn muLu rateema pæþumaya.

iþaama saralava balanavaa nam síhala haa ðemaLa bhaaxaa ðeka paasæl Lamayinta igænviimen eka paramparaavak æþulaþa (avuruðu 10-15 k þula) mee ðevargayee sæka sákaa, puurvanigamana (prijudisas) bohooseyinma ivaþ‌venu nisækaya. mee venuvata ígriisi bhaaxaava mæðata ðamannata avazya næþa. kudaa kaalayee sitama síhala janayaa samaGa jiivaþ‌vuu, þamangee ðuvalaa ðennaatama síhala bææNaalaa sitina, bohoo ðhanavaþ síhalayinta himinovana varaprasaaða bhukþiviÐi, síhala nova ðemaLa viþþikaruvan ohu iðiriyee penii sitiimata pavaa aðhika bhiiþiyakin sitiyaa kiyaa pævasena vgneezvaran mahaþaa, ðæn rææta koLaBata emin ðavalta yaapanayata yana gaman kiyana, 1949 sitama lákaavee ðemaLa vaargikayin samuulaghaaþanaya keremin yanavaa yana kaþaaven peniiyannee yamek síhala haa ðemaLa igenagaþþaata pamaNak nosææhena bavaya.

mee hæmaðeetama vadaa balavaþ baaðhakayak vannee 1976 vadukkoodeyi prakaazaya hoo þimpu prakaazaya hoo osloo sammuþiya, xunaami yaanþraNaya hoo nova 2015 paarlimeenþu mæþivaraNaya saÐahaa samban‌ðhan mahaþaagee pakxaya iðiripaþkala canða mænifestoo ekee kiyaa æþi muulika karuNu haþaraya.  eevaa nam (1) ðemaLa janaþaavata svayápaalana ayiþiya æþa (2) uþuru næGenahira palaaþ ðeka ek kala yuþuya (3) eekiiya venuvata pedaral kramayak æþikala yuþuya (4) yuða aparaaðha gæna jaaþyanþara vimarzanayak kala yuþuya yana kuLuNu haþaraya. mavaayi seenaaðhiraajaa visin ihaþa áka 4 pæhæðili kalee ðæn vimarzana avasaana nisaa ðæn avazya jaaþyanþara usaaviyak sþhaapanaya kiriimaya yanuveni.  mevæni ðeeta amaþarava sumanþiran mahaþaa illannee aapasu gannata bæri ðeeval ðena lesaya. mevæni pasubimak yataþee ratee janaaðhipaþi haa agamæþi vizaala amaaruvakata vætennee, aaNduven gannaa sææma saama piyavarakma tuu vee nova van vee gamanak see síhala janayaata penii yaamaya. aþ ðekama næþiva aþpudi gæsiya nohæka yana kiyamanata vadaa bæræærum þaþvayak mehi æþþee lákaa vyavasþhaava þaman pili nogannaa bava uþuru palaaþ sabhaavee vigneezvaran mahaþaa ohugee vinnaBuva vuu mahinða raajapakxa janaaðhipaþita ee kaalayeema kiyaa þibena nisaaya.

mema lipiyee iþaamaþ ketiyen mevæni karuNu kiipayak saÐahan kalee aþiiþaya haaraa avussaa prazna maþukiriimata nova mee ðiigaya kanavaanam kannata puLuvan vannee vacana haraBa, kes pælena hoo nopælena arþha niruupaNa aaðiya ðiimen nova saðbhaavayen þamangee væraði, adupaadu haa nomagayææm niværaði kara gæniimeni. venaþ vacana valin kiyanavaanam yaþhaarþhaya vatahaa gæniimeni.

vipakxa naayaka, agamæþi haa janaaðhipaþi yana þun ðenaa visin þeerum gaþayuþu ðeyak nam lákaavee uþuru haa næGenahira paLaaþ ðeka nævaþa ekaþu kiriimata þæþkiriima rata puraa iþaa amihiri kriyaavalata heeþuviya hæki bavaya. mee nisaa eekiiya raajyaya, liccavi paalanaya hoo ðasa raaja ðharmaya gæna kiyamin mahajanayaata jee aar yugayee ðharmixtha samaajaya yaLi yaLiþ maþak kara ðenavaa venuvata, lákaavee vena kisiveku nova mee þun ðenaa visin kalayuþu ðee nam sammuþi ðeezapaalanaya nam sákalpayata viðyaaþmaka paðanamak ðii mee ðivayina kæbaLikiriimata hækiyayi yam kotasakata siþiimata rukul ðena saaðhaka makaa ivaþ kara ðæmiimaya. mehiðii upakaara vannee bhuugoola viðyaaþmaka, svabhaavika parisaraya (ikoloji) haa buððhaagamee muulika haraya vana maðhyama praþipaðaavaya. mema haraya, nuuþana batahira lookayee pracaliþa riisanabalnas namæþi sákalpayamaya. mema sákalpaya inðiyaavee, æmerikaa eksaþ janapaðayee haa mæleesiyaavee kriyaaþmaka vana anðama diskrimineexan viþ riisan (1997) yanuven aacaarya upaaðhi nibanðhanayak liyuu ðæn oostreeliyaavee jiivaþvana ðeevaneesan neesayiyaa visin penvaaðii æþa.

mema viðyaaþmaka paðanamak labaaðiimeeðii aðata iþaamaþ væðagaþ karuNak nam 1832 ðii yuðamaya haa yataþ vijiþaya gasaa kææmee aramuNin 1832 ðii koolbruk saami visin kala palaaþ beðiimee  anisi yoojanaavaya. ee anuva kaÐukarayee sita rata vateeta galaa basinaa mee ðuupaþa kûþima kotas pahakata kadana laðii. ehi muulikama aramuNavuuyee kanða udarata nilameelaagee konða kædiimaya. maðhyama palaaþa hiin kettu paBayek væni svaruupayak gaþþeeya.  inpasuva ðurasþhabhaavaya saLakaa þavaþ palaaþ harak ekaþu karaNa laðii.

mema beðiima venas kalayuþuya kiyaa siþiimatavaþ keneku 1948 n pasuva vaþ lákaavee sitiyee næþa. ee gæna paryeexaNa kiriimee vagakiima sahajayenma bhaaravana peeraaðeNiya vizva viðyaalayee bhuugoola viðyaa ðepaarþameenþuvee mahaacaarya kee kularaþnam hoo ohuta pasuva aa þambayiyaapilee kriyaa kalee næþa. avasaanayee 1990 ðazakayeeðii mahaacaarya maððumabaNdaara visin palaaþ navaya venuvata rata gáGaa ðrooNi haþakata beðiimee avazyaþaavaya penvaa ðunneeya. gáGaa ðrooNi 103 k æþi mee kudaa ðivayina ee anuva ðeezapaalana eekakavalata beðiima lákaava muhuNapaa sitina ðeezapaalana menma parisara, ðeezaguNika haa aapaðaa arbuða valataða visaÐumak vanneeya.

1948 n pasuva lákaavee nil, koLa, raþu ðeezapaalakayin ratata kara æþi haani viviðha pæþikada sahiþaya. pahaþa ðækvena keti læyisþuva ðesa balanna.

(1) ovun lákaavee vyuhaaþmaka prajaaþanþravaaðaya vinaaza kaleeya. 1947 vyavasþhaava hoÐama eka vunaþ ehi ága kotas kapaa ðamaa eya vihiLuvak kaleeya. uðaaharaNayak vazayen seneet sabhaavee aramuNata patahæniva yamin canðen pæraðuna aya iita paþ kaleeya. anþimee kanavoo kanavoo kiyamin eya ahoosi kara ðæmmeeya. paþ kala manþriin haya ðenaa gænaða vunee mee ðeeya. eya ratata seevayak kala haa suLu janavaargika kotas saÐahaa vuvaþ ema aramuNa itu noviiya.

(2) ovun lákaavee aðhikaraNa svaaðhiinaþvaya vinaaza kaleeya. jayaa paþiraNa nam kuruNæægala ðeezapaalakayaava filikþ dayas visin usaaviyata paþ kaleeya.

(3) ovun lákaavee raajya seevaya manþriinlaagee seevayak bavata peraLuveeya. raajya seevaya ballaatama giyeeya.

(4) ovun lákaavee bhuumimaya niyoojana prajaaþanþravaaðaya vinaazakalaa pamaNak nova eya balu manaapa porayak bavata peraLuveeya. minisunta þama canða kotthaazayata niyoojiþayek þooraa gæniimata æþi ayiþiya næþikara, koLaBa pakxa kaaryyaalayee læyisþuvakata þama canðaya ðiimata bala kaleeya. mee nisaa æþiva æþi balavaþ haaniya kiyaa nimakala nohækiya.

(5) ovun lákaavee pahalama sivil paalana eekakaya vana graama seevaka vasama 4,000 sita 14,000 ðakvaa vædikara raajya balaya carapuruxa seevayak karagaþa hæki mattamata osavaa gaþþeeya. mesee nilaðhaariin sákhyaava vædikaragaþ ratak lookayee vena næþa. mee nisaa mahajanayaata læbena seevayee guNaaþmaka vædiviimak þibeeða yanna venama karuNaki.

(6) kisi jaaþika sælæsmak næþiva haa hiþumaþeeta æraBuu mahaa parimaana vyaapaara harahaa parisarayata haani kaleeya. mee nisaa aða gávaþura, naayayaam, kiÐaa bæsiim, niyá, sæDa suLá, aðhika rasNaya yaanaaðii aapaðaavalin lákaava pirilaaya.

(7) 1948 sita siðuvuu mee vinaazakaarii kriyaanisaa aða æþþee vinayak næþi, saðaacaarayak næþi, ðuuxaNayen piruNu þaman ðuk viÐina bava ðannaa haa noðannaa vizaala samaajayak haa  vizeexayen 1978 n pasu ðhanaya haa balaya labaagaþ kudaa kotasakuþ ya.

mee saÐahaa visaÐumak æþa.  aLuþ kæbinat maNdayee vixaya paþha balana vita siþaa hoo nosiþaa mee aaNduva 1832 sita ena koolbruk kramaya næþikarannata haðanavaa see penee. miilaGa kotasin eya saLakaa balamu.

canðrasiri vijayavikrama
9-9-2015


0 Comments:

Post a Comment

Subscribe to Post Comments [Atom]

<< Home