hari maga

parisara vinaazaya valakaa, aarþhika haa samaajika vixamaþaa ðurukara, saaðhaaraNa samaajayak apa mavbimata uðaakara gaþa hækkee, 1832 ðii aarambhavuu palaaþ navayee kûþima maayim beðiima ahoosikara, ee venuvata, parisaraaþmaka maayim sahiþa (ikolojikal bavundariis) jana sabhaa namæþi sammuþi ðeezapaalana eekaka pihituvaa gæniimen ya. eya hari maga hevaþ bauððha maðhyama praþipaðaavaya.

2014-12-28

kaLu suððangee sambhavaya haa aaðhipaþyaya (1)

hæÐinviima

bamuNu kulaya biÐavætiima

1956 ðii lákaavee siðuvuu nihaDa mahajana viplavaya (ðeezapaalana balaya venas pirisakata maaruviima) maartin vikramasíha mahaþaa visin ee vakavaanuveeðii hæÐinvuuyee lákaavee eþek pævaþi "bamuNu kulayee" biÐavætiimaya kiyaaya. namuþ æþþa vazayen balana vita siðuvuuyee balaaporoþþu novuu aakaarayee haðisi kenehillakata lakvuu lákaavee kaLu suððan ðædi aðhixthaanayakin yuþuva nægitii sitiimaya. ee samagama bamuNu kulaya yana vacana hoo kaLu suððan yana kiyamana eðineðaa vyavahaarayen‌ða ivaþata þalluvii giyeeya.

2014 sæpþæmbar 28 ðaa koLaBaðii pævæþvuu boðu bala seenaa mahaa ságha samuLuveeðii kirama vimalajooþi haamuðuruvan kaLusuððan lákaavata karana vinaazaya gæna saÐahan kalaa pamaNak nova kaha sivuru poravaa gaþ kaLusuððan ða sitiya hæki vagak ða prakaaza kara sitiyeeya. in pasuva unvahansee sahabhaagii vuu tii en el- tii vii saakaccaavakaðii unvahansee kala illiimak nam síhalayaa kavuða, kaLu suððaa kavuða, yana kaaraNaa þeerum beerum kara ðena kûþiyaka avazyaþaavayaya.

mema maaþûkaava aacaarya upaaðhiya saÐahaa paryeexaNa niban‌ðhana kiipayak liviya hæki aakaarayee maaþûkaavaki. kaLu suððan piLiBaÐava ígriisi puvaþ paþaka mææþakaðii livuu puðgalayek vazayen magee hiþee mee samban‌ðhava æþi aðahas lákaa veb veb adaviya magin iðiripaþ kiriimata maa siþuvee vimalajooþi haamuðuruvangee ihaþin saÐahan kala yoojanaava nisaaya.

mehiðii magee maþakayata ena karuNak nam 1956 mæþivaraNaya kaalayee beðuu, maara yuððhaya nam ciþra poostaraya ya. ema poostarayata anuva páca mahaa balaveegaya visin lákaavee síhalayin haa buððhaagama, susii mohamad samaGa aliyaa pita næguna sar joon haa, olivar guNaþilaka, jee aar, nugavela, bulankulama yanaaðii maara seenaavakin beeraa gæniimata þæþ karayi, æmerikan þaanaapaþiða maara seenaava pitupasa sitii. mee maara seenaava kaLu suððan ða?

magee Lamaa kaalayeeðii allapu nagaraasannayee siti robats mahaþaa gænaða mata sihivee. maa ohu ðæka æþþee kiri kokaa men suðu suut ekak æÐagena ohugee munupuran samaGa ohugee gee iðiripasa þaNa bimee krikat gasamin sitiimaya. ohu paanaðuree sent joons viðyaalayee prinsipal viya. ee kaalaya vanavita aþiiþayeeðii men asala ratavala rajakumaara varu aaðiin eyata naavaþ eya ígriisi kaþaa karana salli kaarayingee pirimi paasælak viya. kaLu suððan kiyaa bhaaviþayak aavee suððan nisaaya. 1505 sita lákaavata suððan æviþ ratee muhuðubaDa praðeeza allaagena 1815 ðii muLu ratama dæhæ gaþþeeya.

kaLu suððek kiyannee kaataða kiyaa visþara kiriima pahasu kaaraNayak novannee kaLusuðukaraNaya ekþaraa kriyaavaliyak, kriyaaðaamayaka praþipalayak vana nisaaya (blæk vayits aa not, ðee bikam). meksikoova væni ratavala kaLusuððanta kiyannee kokanat kiyaaya. eyata heeþuva pol gediya pitin ðuBurupaata vunaþ æþulaþa suðu paata nisaaya. æmerikaavee suðu minisun passee yana, ovunta kaþ aðina kaLu minisunta kiyannee ooriyoo kiyaaya. ooriyoo nam viskooþuvee pita bææ ðeka kaLupaata vunaþ ee ðeka mæða æþþee suðupaata pæNirasa kriim aaleepayak nisaaya.

parasuððaa kiyanavaa vagee kaLusuððaa kiyana aamanþraNaya nigrahayak, apahaasayak lesa bohoo aya siþayi. hoÐin hiþaa balana vita ee gæna esee siþannee, þarahak ennee ee aðaala puðgalayaa þaman æþþavazayenma þaman ee bava noðænama hoo kaLu suððek/suððiyak nisaa noviya hækiða? uðaaharaNayak vazayen yamek mata kaøu suððek kiyaa kivvaata, neLum kolayee vaþura noraÐanavaa men eya mata ðænennee næþa. kalaa væva, þisaa væva hoo jeeþavanaaraamaya ðakinaa vita, mulinma eevaa iðiriyee sitinaa vita æGa kilipolaa gos rooma kuupa (mayil) kelin novenavaa nam ee puðgalayaa kaLusuððek viyayuþuya kiyaa mata siþee. aar preemaðaasa kaata hoo loku þanaþurak ðiimata pera "oba kavaðaa hoo gamaka kamaþakata godavelaa þiyenavaaða?" asaa test karaaya kiyaa katakaþaavak þibuNee ohu ee maGin kaLusuððan haÐunaagaþ nisaaða?

puðumayata kaaraµaya nam kaLusuððaa yana vacanaya praþhama varata bhaaviþaa kalee lookayata kaLusuððan panþiya ðaayaaðakaraðun (haÐuvaaðun) þoomas mækooli saami visinma viimaya. inðiyaavee aðhyaapana kramaya venaskiriima samban‌ðhayen 1835 ðii ohu yoojanaa kalee baahira penumen inðiyaanu vunaþ hæsiriimen haa siþuvilivalin ígriisivana "ðuBurupaata briþaanyayin" kotasak bihikala yuþu bavaya. aða lookayee, parana yataþ vijiþavala, ðaknata læbena abhaagyasampanna þaþ‌vaya mækooli æþikala mee panþiyee kriyaavala praþipalayaki. suððan rataval aþahæra giyee mee kaLusuððan gæna æþi vizvaasaya nisaaya. kaLusuððan harahaa rataval suuraa kææma ðura sita karagena yaa hæki nisaaya.

yataþ vijiþayaka paalanaya (beljiyan) suððan visin akamæþþen pavaraa ðun kaLusuððek novuu lookayee ekama kaLu naayakayaa pætris lumumbaa ya. eeþ ohuta (kógoo) rata paalanayata ida læbunee 1960 juuni sita sæpþæmbar ðakvaa pamanaya. 1961 janavaari maasaya vanavita hirakaarayekv siti ohuva maraa ðamana laðii. ohuva pamanak nova eksaþ jaaþiingee mahaleekamgee guvan‌yaanayaða sækasahiþa lesa aþuruðahan viya. nelsan mændelaagee praþimaavak ohu jiivaþ‌va sitiyaðiima landanvala iðikalee avasaanayee ohuða suððanta aavadana kenek (kaLusuððek) vuu nisaaða?

mækooli saami æþikala aðhyaapana kramaya aaµduvee lipikaruvan æþikarana kramayak yayi neeru visin nam kaleeya. ema kramaya iþaamaþ zuukxama lesa yataþ vijiþavala væsiyan þula hiinamaanaya janiþa kaleeya. meya 1920 si gaNan valaðii þeerum gaþ kenek nam anaagaarika ðharmapaala þumaaya. suððan visin kaLusuððan pirisak bookara yanu æþæyi ohu kivvee mee nisaaya. ohu ðun ek vsaÐumak vuuyee paBayaku saðaa, suðu hunu gaa, gee iðiripita þabaa uðee havasa para suððaa, parasuððaa kiyamin iita payin gasana lesaya. asaraNavuu gihiyan kalee ðiyaseena kumaarayek enavaa yayi balaagena sitiimaya. iita bohoo kalakata pera siðuvuu ðeyak nam 1841 ðii valaanee siððhaar‌þha haamuðuruvan paanaðuree sita raþmalaanata gos  paramaðhammaceeþiya pirivena aarambha kiriimaya. mema pirivenee zixyayin viðyaalákaara haa viðyoðaya piriven ðeka aarambha kalee ya. síhala bauððhayaa beeraa gæniima saÐahaa "satan peramunata" yææmata unvahansee þiiraNaya kaleeya.  meya mækooli saamigee 1835 kaLusuððan nipaðaviimee upakramayata bhikxuu aðhyaapana kramayak magin ðun uþþarayak væni ya. ee lákaavee kaLusuððanta viruððha aragalayee naayakaþ‌vaya ðæruvee mee piriven ðekee haamuðuruvaru nisaaya.

canðrasiri vijayavikrama

0 Comments:

Post a Comment

Subscribe to Post Comments [Atom]

<< Home